Zespół Szkół Ponadpodstawowych nr 4 im. Królowej Jadwigi
Gdy gaśnie pamięć ludzka, dalej mówią kamienie
Projekt skierowany jest do uczniów i nauczycieli szkoł podstawowych i ponadpostawaowych województwa śląskiego. Jego głownym celem jest przygotowanie dzieci i młodzieży do świadomwego przezywania 40 rocznicy wprowadzenia stanu wojennego w Polsce.
Materiały ulotne ze stanu wojennego
Dekretem z dnia 12 grudnia 1981 r. Rada Państwa wprowadziła dzień później stan wojenny na terenie całego kraju. Tym samym doszło do zamachu stanu gdyż odbyło się to z naruszeniem prawa konstytucyjnego (Rada Państwa mogła wydawać dekrety z mocą ustawy w okresie między sesjami Sejmu - w grudniu 1981 r. trwała sesja Sejmu), a najwyższym tymczasowym organem władzy w kraju została Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego (WRON) z generałem Wojciechem Jaruzelskim na czele. Tak rozpoczęło się jedno z najdramatyczniejszych wydarzeń w dziejach PRL, przygotowywane przez komunistyczny reżim od sierpnia 1980 r. Ustawodawstwo stanu wojennego znacznie ograniczyło podstawowe prawa obywatelskie. Wprowadzono m.in. cenzurę korespondencji, godzinę milicyjną, zakazano zmiany miejsca pobytu, zawieszono działalność organizacji społecznych, związków zawodowych, z których część później rozwiązano. Wstrzymano wydawanie prasy poza dwiema gazetami rządowymi – „Trybuna Ludu” i „Żołnierz Wolności”, oraz kilkoma pismami terenowymi. Przy współpracy Służby Bezpieczeństwa przeprowadzono weryfikację pracowników sądów, oświaty, administracji, środków przekazu. Ponadto zmilitaryzowano wiele instytucji, część strategicznych sektorów gospodarki, wprowadzono tryb doraźny w postępowaniu sądowym. W więzieniach i ośrodkach internowania znalazło się wielu działaczy „Solidarności”, opozycji demokratycznej, intelektualistów. W odpowiedzi na wprowadzenie stanu wojennego pozostali na wolności opozycjoniści podjęli akcje protestacyjne. Jednak siły bezpieczeństwa, niekiedy przy użyciu ciężkiego sprzętu bojowego, sukcesywnie pacyfikowały kolejne strajki. Byli zabici i ranni. Uczestników wystąpień protestacyjnych zwalniano z pracy, nakłaniano do podpisania „deklaracji lojalności”. W samej PZPR doszło także do zwolnień i likwidacji części terenowych struktur partyjnych. W kolejnych miesiącach sprzeciw wobec stanu wojennego przybierał różne formy. W wielu polskich miastach dochodziło do manifestacji, zwłaszcza w okresie ważnych rocznic (13 danego miesiąca, 3 maja, 31 sierpnia, etc.). Powstał podziemny ruch prasowo-wydawniczy, ukazywało się wiele ulotek i plakatów wykonywanych amatorskimi metodami o treści antyrządowej i antykomunistycznej kolportowanych później w miejscach publicznych. Kościół katolicki prowadził akcję pomocy internowanym i ich rodzinom oraz innym osobom prześladowanym przez władzę. Świątynie i budynki parafialne były miejscem spotkań z twórcami nauki, kultury i sztuki. Tam ludzie oszołomieni stanem wojennym (wierzący i ci, którzy deklarowali się jako niewierzący) czuli się wewnętrznie wolni. Tam tworzyła się niezależna od władz myśl społeczna, która czerpiąc inspirację z nauczania Kościoła, powoli kształtowała zasadę non violence (bez przemocy) w działaniach opozycji. Opór społeczny, pogarszająca się sytuacja gospodarcza kraju, presja międzynarodowej opinii publicznej spowodowały, że stan wojenny został zawieszony 31 grudnia 1982 r., a zniesiony 22 lipca 1983 r. Jednak jego reminiscencje obecne są w polskim życiu społeczno-politycznym po dzień dzisiejszy. Wspomniane wyżej zagadnienia w kontekście stanu wojennego w kraju znajdują swoje odzwierciedlenie także na obszarze województwa gdańskiego. Poniżej prezentujemy wybór materiałów ulotnych opozycji i władzy z tego okresu znajdujących się w zasobie naszego Archiwum, w zespole akt Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Gdańsku (APG, 2384). Galeria - Archiwum Państwowe w Gdańsku , Strona 2 Materiały te służyły zarówno celom informacyjnym jak i propagandowym. Wykładane w miejscach publicznych, rozdawane na ulicach, czy przekazywane sobie wzajemnie były ważnym elementem walki pomiędzy władzą a opozycją w PRL w czasie stanu wojennego.
Opracowanie: dr Lidia Potykanowicz-Suda
Skany: Oddział digitalizacji i reprografii
Przygotowanie techniczne: Łukasz Franiek
